بورس اوراق بهادار از جمله مهمترين نهادهاي خودتنظيم‌گر فعال در بازار دست دوم اوراق بهادار به شمار مي‌آيد. مهمترين ويژگي نهادهاي خودتنظيم‌گر، برخورداري اين نهادها، از استانداردهاي حرفه‌اي و اخلاقي است. اين ويژگي باعث مي‌شود، برخي از وظايف نظارتي مقام ناظر بر بازار سرمايه به اين نهادها تفويض شود.
به بيان ديگر، نهادهاي خودتنظيم‌گر مجازند براي حسن انجام وظايف و تنظيم فعاليت‌هاي حرفه‌اي خود، ضوابط و استانداردهاي حرفه‌اي و انضباطي لازم را وضع و اجرا نمايند.
وظيفه اصلي بورس اوراق بهادار، فراهم آوردن بازاري شفاف و منصفانه براي دادوستد اوراق بهادار پذيرفته شده و همچنين سيستمي مناسب براي نظارت بر جريان دادوستد، عمليات بازار و فعاليت اعضاي آن است،
در اين راستا، يک بورس اوراق بهادار به‌طور متعارف، مسؤوليت‌هاي زير را برعهده خواهد داشت :
1 – پذيرش يا لغو پذيرش اعضا شامل کارگزاران، معامله‌گران، بازارگردانان و مشاوران و مديران سرمايه‌گذاري
2 – پذيرش يا لغو پذيرش ابزارهاي مالي قابل دادوستد در بورس
3 – فراهم آوردن يک سيستم دادوستد مناسب و کارآمد
4 – فراهم آوردن يک سيستم مناسب و کارآمد براي تسويه و پاياپاي دادوستد
5 – فراهم آوردن يک سيستم مناسب براي نظارت بر جريان دادوستد، عمليات بازار و فعاليت اعضا
6 – فراهم آوردن امکانات و تسهيلات لازم براي توزيع و انتشار اطلاعات مربوط به دادوستد و نيز ساير اطلاعات لازم براي تصميم‌گيري درباره دادوستد اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار به عنوان يک بازار متشکل و رسمي، مهمترين متولي جذب و سامان دادن صحيح منابع مالي سرگردان است و با جمع‌آوري نقدينگي جامعه و فروش سهام شرکت‌ها، ضمن به حرکت در آوردن چرخ‌هاي اقتصاد جامعه از طريق تأمين سرمايه‌هاي مورد نياز پروژه‌ها، کاهش دخالت دولت در اقتصاد و نيز افزايش درآمدهاي مالياتي، منافع اقتصادي چشمگيري به ارمغان ‌مي‌آورد و در کنار آن، اثرات تورمي ناشي از وجود نقدينگي در جامعه را نيز از بين مي‌برد. در بورس، انواع اوراق بهادار مانند سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه و اوراق مشارکت مؤسسات دولتي يا خصوصي، تحت قوانين و مقررات خاصي دادوستد مي‌شود.
ويژگي اساسي بورس اوراق بهادار حمايت قانوني از صاحبان منابع پس‌اندازي و الزامات قانوني براي متقاضيان سرمايه است. بنابراين بورس اوراق بهادار، از سويي مرکز جمع‌آوري پس‌اندازها و نقدينگي خصوصي به منظور تأمين مالي پروژه‌هاي سرمايه‌گذاري درازمدت و از سوي ديگر، مرجع رسمي و مطمئني براي دارندگان پس‌اندازهاي راکد است که مي‌توانند از آن طريق وجوه مازاد خود را براي سرمايه‌گذاري در اختيار شرکت‌ها قرار داده يا با خريد اوراق قرضه دولت‌ها و شرکت‌هاي معتبر، از سود قابل‌قبولي برخوردار شوند.
از نظر اقتصاد خرد، بورس يک نمونه بسيار نزديک به بازار رقابت کامل است. کالاها در بورس همگن‌اند و به‌دليل وجوه مقدار زيادي خريدار و فروشنده در آن و همچنين آزادي ورود و خروج نيروها، قيمت‌هاي تعيين شده بسيار نزديک به قيمت‌هاي تعادلي هستند. بورس اوراق بهادار با ايجاد فضاي رقابتي به عنوان ابزاري اقتصادي، باعث مي‌شود که شرکت‌هاي سود ده، بتوانند از طريق فروش سهام به تأمين مالي بپردازند و برعکس شرکت‌هاي زيان‌ده به طور خودکار از گردونه خارج شوند. بدين‌ترتيب با چنين تفکيکي، بازار مي‌تواند به تخصيص مطلوب منابع بپردازد.
اولين بورس معتبر دنيا، اوايل قرن هفدهم در شهر آمستردام تشکيل شد و کمپاني معروف هند شرقي سهام خود را در آن بورس عرضه کرد. بورس آمستردام امروزه نيز يکي از منابع مهم تأمين سرمايه در سطح بين‌المللي است. رشد بورس اوراق بهادار و جاافتادن آن در عمليات تجاري و اقتصادي، با انقلاب صنعتي اروپا و شکوفائي اقتصاد تازه متحول شده آن قاره از کشاورزي به صنعتي همراه بوده است.
دومين بورس معتبر دنيا، بورس لندن بود که از سال 1801 ميلادي با انتشار 4000 سهم پنجاه پوندي به ارزش 200 هزار پوند و با عضويت 500 نفر افتتاح شده و آغاز به کارکرد. بورس نيويورک اواخر قرن نوزدهم تأسيس شد و با وجود رقيب ديگري به نام بورس امريکا، از نظر حجم معاملات و اهميت در بازار سرمايه امريکا، در مقام اول قرار گرفت و در حال حاضر نيز بزرگترين بورس اوراق بهادار جهان است.
منبع: www.parsecommerce.ir
/خ