در يكي دو سال اخير، آموزش فناوري‌نانو، راه خود را به دانشگاه‌هاي كشور باز كرده و دوره‌هاي تحصيلات تكميلي اين رشته، در چند دانشگاه شروع شده است. جديد بودن، جاذبه‌هاي ذاتي و تبليغ جهاني اين فناوري، موجب تحريك بسياري از دانشجويان براي تحصيل در اين رشته شده است و رقابت براي تحصيل در اين رشته را به طور ناخودآگاه تشديد كرده است. در نتيجه اين رقابت، دانشجوياني با سطح علمي مناسب وارد سيستم آموزش فناوري نانو مي‌شوند.
ديگر عوامل كليدي در اين سيستم، استادان، دروس و طرح‌هاي پژوهشي هستند كه نتيجه اين عوامل بايد تربيت نيروي انساني با سواد، خلّاق، و كارآمد، به منظور تحقق اهداف سند راهبرد توسعه فناوري‌نانو در جمهوري اسلامي ايران (راهبرد آينده) - يعني دسترسي به جايگاهي مناسب در بين پانزده كشور برتر اين فناوري - باشد. اما انجام فرايند تربيت نيرو در اين سيستم ممكن است با آسيب‌هايي رو به رو باشد، از جمله:
اول: به دليل مشخص نبودن حد و مرز فناوري‌نانو و بالغ نشدن آموزش آن در جهان، ممكن است برخي دانشگاه‌ها همان علوم متعارف مقياس ماكرو را با برچسب نانو به دانشجويان ارائه كنند. زيرا همان طور كه شوق تحصيل در نانو، خيلي از دانشجويان را به اين رشته مي‌كشاند، اسم و رسم تدريس نانو نيز مي‌تواند برخي از مدرسين ناآشنا به مباني علمي اين فناوري را تحريك به تدريس در اين زمينه كند. در اين صورت، سطح علمي دانش‌آموختگان فناوري‌نانو، پايين‌تر از حد انتظار خواهد بود.
دوم: آموزش نيروي انساني بايد همراه با تمهيد سازوكار لازم براي به كارگيري دانش‌آموختگان در فعاليت‌هاي واقعي و موّلد باشد، تا امكان دسترسي به سهم مناسبي از بازار جهاني فناوري‌نانو (هدف سند راهبرد) فراهم شود. آسيبي كه از اين جنبه متوجه فناوري‌نانو در كشور ما است، تلاش دانشگاه‌ها براي پيشگامي صرف در داير نمودن رشته فناوري‌نانو، بدون توجه به زنجيره‌هاي بعد از آموزش است. اين معضل باعث خواهد شد تا در چند سال آينده با نيروهايي بدون بازار كار مواجه شويم. در اين صورت، تنها سهم ايران از توليدات جهاني فناوري‌نانو، توليد پرهزينه نيروي انساني ارزان قيمت يا مُفت براي بازارهاي خارجي خواهد بود!
سوم: تعريف پروژه‌هاي پژوهشي فناوري‌نانو، چه براي دانشجويان اين رشته و چه دانشجويان علاقمند در ساير رشته‌ها نياز به دقت و برنامه‌ريزي دارد. هم‌اكنون تعريف پروژه در دانشگاه‌هاي ما، كاملاً استادمحور و بي‌برنامه است و پروژه‌هاي تحقيقاتي صرفاً در راستاي تخصص و علاقه استادان تعريف مي‌شود. در صورت بروز چنين اتفاقي براي رشته فناوري‌نانو، پژوهش در اين زمينه در جزاير كاملاً مجزا و بدون هيچ‌گونه ارتباط هدف‌داري دنبال خواهد شد. در اين صورت انجام پروژه‌هاي ابتدايي، بي‌هدف و تكراي رو به فزوني رفته و اين تصور را تقويت خواهد كرد كه پژوهش در فناوري‌نانو يعني دور ريختن سرمايه؛ ديدگاهي كه بعضي‌ها نسبت به كل مقوله پژوهش پيدا كرده‌اند.
لذا در مجموع مي‌توان اين گونه نتيجه گرفت كه به منظور اثر بخش شدن دوره‌هاي آموزش فناوري‌نانو در دانشگاه‌ها و جلوگيري از هدر رفتن زمان، هرز رفتن نيروهاي انساني و اتلاف سرمايه مادي، لازم است:
اولاً، انگيزه‌هاي شخصي در تدريس فناوري‌نانو وارد نشود و عرصه تدريس براي كساني كه صلاحيت علمي بيشتري دارند (با معيارهايي همچون سابقه تدريس، تحصيل، تحقيق، ارائه مقالات معتبر، ثبت اختراع در زمينه‌هاي مرتبط) بازتر شود.
ثانياً، طراحي دوره‌هاي آموزشي با تفكر بلندمدت صورت گيرد و قبل از اين كه دانشجويي براي اين رشته پذيرش شود، زمينه فعاليت او در آينده روشن شود و حلقه آموزش، در زنجيره توليد ديده شود.
ثالثاً، با بررسي فرصت‌ها و چالش‌هاي كشور، پروژه‌هاي به هم پيوسته و زنجيره‌اي طراحي شده و دانشگاه‌ها در قالب برنامه‌هاي پژوهشي، مأمور انجام اين پروژه‌ها شوند؛ همانند برنامه تحقيق و توسعه اتحاديه اروپا كه پروژه‌هاي زنجيره‌اي آن با هدف خاص و از پيش تعيين شده، حتي در قالب پروژه‌هايي در چند كشور مجزا انجام مي‌شود.
نهايتاً از آنجا كه ستاد ويژه توسعه فناوري‌نانو، متولي هدايت جريان كلّي فناوري‌نانو در كشور است، لازم است تعامل سازنده‌تري بين ستاد و وزارت علوم برقرار شود تا جريان تربيت نيرو به حركتي كنترل شده و با اهداف مشخص و بلند مدت تبديل شود. مسلماً همدلي و برنامه‌ريزي قوي در اين زمينه باعث مي‌شود تا پيشرفت‌هاي مقطعي و موردي كشور، به جرياني پايدار تبديل شده و موج موفقيت اين فناوري از خطر ميرايي نجات يابد.
منبع : www.irannano.org
* ارسال مقاله توسط عضو محترم سايت با نام کاربري : sm1372
/خ