اگر بخواهيم مشکلاتي را که در صنعت روغن موتور وجود دارد، بررسي کنيم بهتر است ابتدا انتظارات مصرف کنندگان را مورد ارزيابي قرار دهيم؛ بسياري از مردم خواصي از روغن را به عنوان معياري از آن در نظر مي گيرند که مورد قبول کارشناسان صنعت روغن نيست. به عنوان مثال مردم روغن موتوري را که داراي گرانروي (ويسکوزيته) بيشتري باشد، بهتر مي دانند در صورتي که در موتورهاي امروزي به علت سرعت زياد و فاصله کم قطعات بهتر است گرانروي روغن کمتر باشد تا روغن بتواند به فواصل بسيار ظريف قطعات به ويژه در سرما برسد. البته گرانروي بيش از حد کم نيز اشکال دارد. ولي نکته مهم اينجاست که اين باور که هر چه گرانروي بيشتر باشد بهتر است براي موتورهاي امروزي کاربرد ندارد.
از ديگر باورهاي نادرستي که مصرف کنندگان نسبت به روغن موتور دارند رنگ آن است. اغلب مردم روغن موتور رنگ روشن را بيشتر مي پسندند اما رابطه اي بين رنگ روغن مصرف نشده و مرغوبيت آن وجود ندارد. البته در روغن، پايه رنگ روشن نشانه پالايش بهتر روغن است ولي امروزه به علت اختلاط با مواد افزودني، روغن ها عموماً رنگ تيره تري دارند. از ديگر فاکتورهايي که بايد به آن اشاره کرد تغيير رنگ روغن موتور است.
روغن مرغوب روغني است که بعد از کارکرد، سياه شود چرا که سياه شدن روغن نشان دهنده وجود مواد افزودني پاک کننده در آن است که اين مواد پاک کننده دوده و ساير مواد ناشي از احتراق ناقص سوخت و يا تجزيه روغن را به صورت معلق در خود نگاه مي دارد و از به هم چسبيدن، درشت شدن و ته نشين شدن در شيار رينگ ها و لابه لاي قطعات جلوگيري مي کند، بنابراين اگر روغن موتور بعد از کارکرد قابل ملاحظه در موتور سياه نشود نامرغوب است و اين در حالي است که اکثر مردم روغن موتوري را مي پسندند که بعد از کارکرد، کمتر تغيير رنگ بدهد.
کارشناسان مي گويند: روغن موتور بايد بر حسب نوع سوخت و مدل خودرو و موتور، انتخاب شود در حالي که اکثر مصرف کنندگان تفاوت بين روغن ها را تنها در کيفيت آن مي دانند. بنابراين باورهاي مصرف کنندگان و کارشناسان اين صنعت تفاوت هاي زيادي با هم دارد. اما ريشه اين تضادها را مي توان در يکسان نبودن سرعت رشد تکنولوژي خودرو و رشد فرهنگ مصرف روغن موتور جست وجو کرد.
محمدرضايي در اين باره مي گويد: «سال ها پيش که اولين خودروها وارد ايران شدند به علت اينکه دما و فشار کار آنها زياد بالانبود، همچنين سرعت قطعات کم و فاصله بين آنها زياد بود مي شد از روغن پايه به تنهايي و بدون هيچگونه ماده افزودني استفاده کرد. اما با سخت تر شدن شرايط کار موتورها و پيشرفت تکنولوژي آنها معلوم شد روغن پايه به تنهايي قادر به انجام وظايف روغن موتور نيست و به تدريج روغن موتورهايي ساخته شد که در آن علاوه بر روغن پايه از مواد شيميايي خاصي که مواد افزودني ناميده مي شوند نيز مورد استفاده قرار گرفت طوري که امروزه نمي توان روغن موتور بدون مواد افزودني را مصرف کرد در غير اين صورت عمر موتور بشدت کاهش مي يابد. با پيشرفت طراحي و مدل موتورها نياز به مواد خاصي وجود دارد که در روغن هاي مخصوص همان موتور موجود است.»

انواع روغن موتور

در يک نگاه کلي ويژگي هاي مورد انتظار از روغن هاي مناسب براي روان کاري را مي توان به شرح زير نام برد:
? داراي گرانروي مناسب و ضريب اصطکاک بسيار کم باشد.
? در مقابل حرارت مقاوم باشد و اکسيد نشود.
? خاصيت پاک کنندگي مناسب داشته باشد و پس از کار مداوم تحت تاثير کار در دماهاي بالاو مستمر تشکيل مواد لجني و رسوبات در لابه لاي قطعات ندهد.
? داراي شاخص گرانروي بالاباشد.
? با ايجاد لايه نازکي از روغن بر روي سطوح متحرکي که با يکديگر در تماس هستند از ساييدگي و فرسودگي آنها جلوگيري نمايد.
? در حين عمليات ايجاد کف ننمايد.
? با قطعات لاستيکي و پلاستيکي سازگاري کامل داشته باشد.
محمد رضايي کارشناس مکانيک در اين باره مي گويد: «وقتي روغن هاي موتور فقط از روغن پايه تشکيل مي شدند، روغن موتور فقط يک نوع کالامحسوب مي شد، چرا که فقط يک نوع روغن پايه معدني وجود داشت و فرق روغن هاي مختلف موجود هم در ميزان پالايش و رنگ و گرانروي آنها بود. اما امروز متناسب با نوع سوخت و مدل و ساير فاکتورهاي مربوط به موتورها، روغن موتورهاي گوناگوني وجود دارد.
خواص مهم روغن موتور که به مواد افزودني آن مربوط هستند در استاندارد و سطوح کيفيت روغن ها متجلي مي شوند به همين دليل سازندگان خودرو، روغن موتور مناسب را از دو لحاظ در کاتالوگ خودرو مشخص مي کنند:
از لحاظ گرانروي مناسب با توجه به دماي محيط و سطوح کيفيت مناسب، با توجه به نوع و مدل خودرو و موتور.»

آلودگي هاي زيست محيطي

طبق گزارش موسسه حفاظت از محيط زيست امريکا (EPA) بيش از 40 درصد آلودگي ناشي از روغن ناشي از دفع نامناسب روغن سوخت توسط کساني است که شخصاً اقدام به تعويض روغن ماشين شان مي کنند.
روغني که در موتور استفاده مي شود فرسوده يا مستهلک نمي شود و صرفاً در اثر گردش در قطعات داخلي موتور، کثيف مي شود چون به هنگام گردش در داخل موتور، مواد آلاينده و سمي را از موتور گرفته و با خود حمل مي کند. اگر بر روي برچسب هايي که روي ظروف حاوي روغن موتور نصب شده نگاه کنيد هشدارهايي بر روي آن وجود دارد مبني بر اينکه از تماس طولاني مدت روغن سوخت با پوست دست و بدن خودداري شود.
در مطالعاتي که در آزمايشگاه و بر روي حيوانات انجام گرفته نشان داده شده است که روغن سوخته موتور مي تواند باعث سرطان پوست شود. بنابراين لازم است محل هايي که در معرض اين روغن سوخته قرار گرفته اند با استفاده از آب و يک پاک کننده شسته شود. دفع نامناسب اين روغن سوخته باعث راه يافتن آن به درون درياچه ها، جويبارها و آبراهه ها شده و سبب آلودگي آب آشاميدني مي شود و نيز باعث صدمه زدن به حيات وحش و محيط زيست آبي مي گردد. تنها يک گالن روغن (يعني مقداري که در هر بار عوض کردن روغن ماشين از آن تخليه مي شود) مي تواند باعث آلودگي يک ميليون گالن آب تميز شود. اين مقدار آب مي تواند نياز سالانه 50 نفر را به آب تامين کند و يا با آن زمين بايري به مساحت 4 هکتار را آبياري نمود يا آب مورد نياز يک گياه را براي مدت 100 سال تامين نمود بنابراين بايد روغن سوخته را در داخل يک ظرف تميز و در بسته تخليه کرده و در پوش آن را هم بايد بست هيچگاه اين روغن جمع آوري شده را با مايعات ديگر مانند روغن دنده اتوماتيک ماشين يا روغن ترمز مخلوط نبايد کرد.
امروزه 74 درصد از روغن هايي که مورد استفاده مجدد قرار مي گيرد به عنوان سوخت در توربين ها، نيروگاه هاي برق، کوره هاي کارخانه سيمان و کارخانه هاي تهيه آسفالت و صنايع فولاد و نظير آن مورد استفاده قرار مي گيرد. روغن سوخته نامحلول است و تجزيه نمي شود و حاوي مواد شيميايي سمي و فلزات سنگين است.

برنامه مديريت روغن سوخته

روغن سوخته نامي است که به روغن هايي داده مي شود که شامل روغن هاي ساخته شده پايه مواد نفتي هستند يا روغن هاي سنتتيک که قبلاً مورد استفاده قرار گرفته اند. در استفاده معمول از اين گونه روغن ها، ناخالصي هايي از قبيل ذرات گرد و غبار و خرده هاي فلزات، آب و مواد شيميايي وارد روغن شده و با آن مخلوط مي شوند به طوري که با گذشت زمان، روغن خاصيت خود را از دست مي دهد و ديگر قابليت لازم را ندارد و نهايتاً روغن هاي کار کرده را بايد با روغن تميز و تازه تعويض کرد تا روغن وظيفه اي را که دارد به نحو مطلوب انجام دهد. روغن موتور سوخته را مي توان با استفاده از روش مناسب تصفيه کرد.
اين کار باعث مي شود هزينه تصفيه روغن تازه از نفت خام کاهش يافته و در ضمن مشکلات زيست محيطي هم به وجود نيايد. اغلب کشورهاي جهان براي حفظ ذخاير نفتي و جلوگيري از آلودگي محيط زيست به جمع آوري روغن هاي کارکرده مي پردازند.
با توجه به اين که در ايران جمع آوري روغن هاي کار کرده با اصول صحيحي انجام نمي گيرد. بنابراين بايد تدبيري مناسب براي جمع آوري صحيح روغن هاي کارکرده در سطح کشور انديشيده شود.
منبع:http://aftab.ir
/خ