تاير يا چرخ بايد اصطکاک لازم را با سطح جاده ايجاد نمايد نقش تاير يا چرخ در جاده هاي باراني و برفي حساس مي شود در هواي خشک و جاده عادي تاير صاف اصطکاک مناسب تري را ايجاد مي نمايد اما شيارهاي روي تاير يا چرخ زماني بکار ميرود که سطح جاده با اب در تماس باشد

تاير :

نحوي فرمان دادن و هدايت و شتاب گيري و ترمز کردن مطلوب خودرو به سطح جاده و اج لاستيک بستگي دارد وقتي سرعت خودرو کم و بار ان ناچيز و سطح جاده عادي باشد کيفيت لاستيک چندان محسوس نيست اما در سرعت هاي زياد و بار زياد و در جاده هاي کم اصطکاک مثلا يخ زده و لغزنده کنترل و هدايت مطمئن خودرو به لاستيک خوب بستگي دارد لاستيک بايد به اندازه ي کافي پهن باشد تا نيروي وارد شده از طرف جاده و وزن شاسي را تحمل کند و نيز نرم و الاستيک عمل نمايد تا ضربات اوليه جاده را مانند فنر جذب کند نيروهاي وارد شده بر تاير خودرو عبارتند از
الف نيروي کششي وارد بر تاير :
که در هنگام شتاب گيري از طرف تاير بر سطح جاده وارد مي شود و باعث برطرف کردن نيروي اصطکاک جاده مي شود
ب نيروي فشاري وارد بر تاير :
اين نيرو در هنگام ترمز کردن از طرف جاده و شاسي بر تايري که نيروي منفي دارد يا همان نيروي مخالف حرکت بدنه اين نيرو به ان وارد شده و ان را تحت فشار قرار داده
ج نيروي جانبي وارد بر تاير :
نيروي است که در اثر چسبندگي در موقع پيچيدن در تاير به وجود مي ايد و عکس العمل نيروي جانب به مرکز است نيروي جانب به مرکز تمايل دارد بدنه ي خودرو را به خارج از پيچ منحرف کند نيروهاي عکس العمل در چرخ ها به صورت نيروي چسبندگي اج ها به کف جاده ظاهر شده از لغزيدن چرخ به طور عرضي جلوگيري مي کند وقتي تاير فاقد اج باشد در مقابل نيروهاي مختلف مثلا نيروهاي شتاب و ترمز و جانبي و غيره نيروي چسبندگي کم تري دارد بنابراين در ان لغزش به وجود مي ايد وقتي در تايري لغزش ايجاد شود نيروي کششي موثر ان کاهش يافته قدرت مفيد و موثر در چرخ ها تلف مي شود تاير و چرخ يک مجموعه هستند که خرابي هر يک بر چگونگي استفاده ي صحيح از ان تاثير مي گذارد

ساختمان تاير

تاير از روي هم گذاري ورقه هاي لاستيک در قالب هاي فلزي به وجود مي ايد براي ساختن لاستيک ورقه ها را روي قالب قرار داده ان ها را در فشار و درجه ي حرارت بالا پرس مي کنند براي ايجاد استحکام زياد دو حلقه سيمي انتخاب مي کنند و لايه ها را به دور انها مي پيچانند اين حلقه ها روي تکيه گاه رينگ قرار گرفته سبب اسقرار لاستيک در رينگ مي شود لاستيک با حرارت و فشار زياد و افزودن مقداري گوگرد شکل مي گيرد و سختي استحکام و نرمش لازم را بدست مي اورد به اين عمل ولکانيزه مي گويند براي خودروهاي سواري دو نوع تاير ساخته مي شود که عبارت اند ازتيوب دار و بدون تيوب در تايرهاي تيوب دار يک لاستيک بيروني و يک لاستيک تويي هر دو بر روي رينگ قرار گرفته سپس داخل لاستيک تويي را با هواي فشرده پر مي کنند در همه خودروهاي سنگين وموتور سيکلتها و سواري ها از نوه تيوب دار استفاده مي کنند اما اخيرا نوع بدون تيوپ ان بنام تيوب لس متدوال شده است در تاير تيوپ لس تويي داخلي به کار نميرود و هواي فشرده بين لاستيک رويي و رينگ چرخ نگه داشته مي شود ميزان باد تاير بر حسب نوع تاير و مقدار نيروي که بر ان وارد مي ايد تعيين مي شود اين فشار در سواري ها به 22 تا 36 پوند بر اينچ مربع يا 1.55 تا 2.53 اتمسفر و در کاميونها و اتوبوسها تا 100 پوند بر اينچ و حدود 7 اتمسفر مي رسد

لايه گذاري تاير

تعداد لايه هاي تاير به نوع و مقدار بار روي ان بستگي دارد مثلا در خودروهاي سبک بين 2 تا 6 لايه و در خودروهاي سنگين بيش از 14 لايه به کار مي رود لاستيک هاي رويي در سه نوع لايه گذاري مي شود الف لايه هاي مورب متقاطع ب لايه هاي مورب متقاطع منجيد دار ج لايه گذاري راديال
الف لايه گذاري مورب متقاطع :
در اين روش يک لايه با زاويه 25 تا 40 درجه نسبت به محور قرار مي گيرد و لايه ي ديگر با زاويه مشابه و قرينه روي لايه ي اول گذاشته مي شود به همين ترتيب لايه ي بعدي يکي در ميان با زاويه روي هم چيده مي شوند
ب لايه گذاري مورب متقاطع منجيد دار :
اين روش لايه گذاري عينا مانند روش مورب متقاطع است با اين تفاوت که قسمت تکيه گاه ان را که با سطح جاده تماس مي گيرد به وسيله منجيد هاي با زاويه 20 تا 35 درجه تقويت مي کنند اين عمل مقاومت و استحکام تاير را بالا مي برد
ج لايه گذاري راديال :
اين روش لايه گذاري با دو نوع ديگر تفاوت دارد در اين روش لايه ها از يک تکيه گاه به تکيه گاه ديگر با زاويه 90 درجه نسبت به محور کشيده مي شوند براي ايجاد استحکام و تقويت تاير در اين روش هم منجيد گذاري مي کنند که زاويه ان نسبت به خط مرکزي بين 10 تا 30 درجه است

خصوصيات لايه گذاري هاي مختلف تايرها

در روش مورب متقاطع به علت زاويه نسبتا کوچکي که بين نخ هاي لايه گذاري شده و محور وجود دارد نيروي اصطکاک کمي بين لايه ها و اج لاستيک ايجاد مي شود و در نتيجه گرماي توليد شده درلاستيک چندان زياد نيست از اين رو براي خودروهاي پر سرعت مناسب است افزون بر ان مقاومت جانبي تاير نيز نسبتا زياد است و تنها عيب ان استهلاک نسبي زيادي است که در اج هاي لاستيک وجود دارد در روش راديال به علت زاويه 90 درجه اي که بين نخ هاي لايه ها نسبت به محور لاستيکوجود دارد مقاومت و استحکام خيلي زيادي در لاستيک به وجود مي ايد در لايه گذاري مورب متقاطع ديواره ي جانبي لاستيک بسيار محکم تر از راديال مي شود اين استحکام را مي توان در هنگام زير بار قرار گرفتن تاير مشاهده کرد تاير راديال داراي ديواره اي نرم و ارتجاعي و لاستيک مورب متقاطع داراي ديواره اي سخت است به علت نرمش زياد لاستيک راديال تمايل ان به متورم شدن در زير بار زياد است اين حالت يکي از معايب لاستيک هاي
راديال محسوب مي شود بهترين مزيت لاستيک راديال ان است که با غلتش چرخ در روي جاده نخهاي عرضي به سهولت در کنار هم مي لغزند و کوچکترين مقدار ضريب اصطکاک در لايه ها ايجاد مي شود و در نتيجه گرماي توليدي ان در سرعت زياد کم است بايد دانست که لاستيک خنک ميل به غلتش بهتري نسبت به لاستيک گرم دارد ثانيا نيروي اصطکاک کم تري را در برابر نيروي موتور توليد مي کند و نيز سوخت مصرفي موتور پس از طي يک صد کيلومتر کاهش پيدا مي کند.

مواد ساختماني تاير

مواد مختلفي در ساختمان تايرها به کار مي رود که عبارت است از الياف نخ و فايبر گلاس و فولاد با لاستيک طبيعي يا مصنوعي الياف نخ ابريشمي با نام تجاري dynacor يا tyrex و نخ هاي نايلوني با اعداد معرفي مي شوند مثلا عدد 6 يا 66 که در روي تاير نوشته مي شود معرف داشتن نخ هاي نايلوني در بين لاستيک است الياف پلي استر که رايج ترين ماده است با نام تجاري vitacord و Dacron و kodel معرفي ميشوند نخ هاي فايبرگلاس در لايه هاي لاستيک مقاومت زيادي نسبت به ساير نخ ها در ان توليد مي کند اما در حالت ارتجاعي ان را مي کاهد از الياف فولادي در بين منجيد هاي لاستيک راديال استفاده مي کنند تا مقاومت لاستيک در مقابل ضربه افزايش پيدا کند.
علاوه بر الياف گفته شده از لاستيک که ترکيبي از الاستومر طبيعي يا مصنوعي است استفاده مي شود براي به دست امدن خواص مورد نظر مواد شيميايي مختلف به لاستيک اضافه مي کنند براي مثال افزايش دوده به لاستيک مقاومت سايش ان را بالا مي برد بايد دانست که لاستيک سخت داراي مقاومت سايشي نسبتا خوبي است اما ضريب اصطکاک زيادي دارد و لاستيک نرم داراي ضريب اصطکاک کم و مقاومت سايشي اندکي است بنابراين برايهر نوع کاربرد لاستيک مناسب تهيه مي شود و عمر مفيدي براي هر يک در نظر گرفته مي شود دوام لاستيک ها نسبت به درجه حرارت و سنوات کارکرد تعيين مي شود مثلا در يک تراکتور دوام لاستيک در حدود 20 سال و در يک کاميون 130000 کيلومتر و در يک خودرو 80000 کيلومتر و در يک خودروي مسابقه 800 کيلومتر است.
مزيت تاير با مواردي همچون : طرح اج و زيبايي و دقت قالب گيري و مواد به کار رفته در ساختمان ان معين مي شود.

طراحي اج هاي تاير

اج تاير در جاده ي خشک تاثير چنداني ندارد نمونه بسيار روشن ان صاف بودن تايرها در خودروهاي مسابقه است که براي چسبندگي بهتر تاير با سطح جاده ان را صاف طراحي مي کنند نقش اج تاير وقتي ظاهر مي شود که تاير در جاده ي شني يخ زده برفي يا مرطوب و خيس حرکت کند براي چرخ هاي جلو که فرمان بر روي ان قرار دارد اجي مناسب است که همان اج در چرخ هاي عقب کارايي کم تري دارد اما وقتي چرخ کشنده همان چرخ فرمان پذير هم باشد يعني محرک جلو نوع استفاده از ان متفاوت مي شود اج راه را ه براي خودروهاي سواري از سال 1940 ميلادي به کار گرفته شده و کارايي نسبتا خوبي داشته است اگر به راه راه هاي اج توجه کنيد ملاحضه خواهيد کرد که اج ها با خطوط عرضي قطع شده اند و برجستگي وسط بدون بريدگي است اين برش ها براي دفع اب باران يا يخ از وسط تاير به اطراف و پيوستگي در خط مياني براي شکستن و بريدن مقدار اب به دو قسمت و پخش کردن ان به وسيله ي اج هاي کناري است البته اين نوع اج براي حرکت در روي برف و گل چندان مناسب نيست وحتي در هنگام نو بودن نيز در روي برف و گل مي لغزد زيرا گل و برف بين شيار اجها را پر کرده لاستيک را به شکل لاستيک بدون اج در مياورد به همين دليل براي حرکت بر روي برف و گل ساخته شده است.
در اين طرح اج ها به صورت جدا از هم هستند و لبه هاي ان تيز بوده باعث شکسن لايه هاي برف وگل و پراکندگي ان از زير تاير مي شود اين تاير را نبايد در جاده هاي خشک و معمولي به کاربرد زيرا به سهولت فرسايش پيدا مي کنند.
برخي لاستيک ها از نوع چهار فصل هستند اين نوع لاستيک از سال 1978 ميلادي در خودروهاي سواري به کار گرفته شد خصوصيات ان در حد دو نوع لاستيک ياد شده است اج هاي بازکناري ان از پر شدن شيارها جلوگيري مي کند اين نوع لاستيک با علامت MS نشان داده مي شوند از سال 1987 ميلادي به بعد اکثر سازندگان تاير طرح چهار فصل را برگزيده اند
عمل اج هاي تاير در جاده هاي باراني
تماس چرخ با جاده ي پوشيده از اب کاهش مي يابد کار تاير مطلوب کنار زدن اب هاي زير تاير و پراکندن ان به اطراف است مقدار ابي که در زير تاير باقي مي ماند به وسيله گودهاي اج جذب شده به پشت چرخ پرتاب مي شود در سرعت هاي زياد توده ي اب جمع شده در زير تاير امکان پخش شدن پيدا نمي کند مانند گره اي چرخ را از جاده بلند مي کند اين پديده در تايرهاي کهنه شديدتر ظاهر ميشود چنين تايري نمي تواند به خوبي شتاب بگيرد ترمز کند و يا تحت کنترل فرمان خودرو در ايد
لاستيک هاي با شيار عرضي پهن چسبندگي بهتري با سطح جاده پيدا مي کنند بر عکس لاستيک فرسوده و لاستيک صاف در جاده ي مرطوب بسيار ضعيف عمل مي کنند. عمق متوسط اج در تاير نو سه هشتم اينچ و تا عمق يک شانزده هم اينچ ايمني تاير پذيرفتي است عمق اج ها را با عمق سنج اندازه مي گيرند.

تعويض نوبتي محل چرخ هاي خودرو

براي سائيدگي متناسب تايرها با پيمودن هر 8 تا 10 هزار کيلومتر راه محل انها را بايد با الگويي مناسب تعويض کرد.

مشخصات تايرها

در روي تايرها اعداد يا حروفي نوشته مي شود که مفاهيم زيادي را بيان مهم ترين مشخصه ي تايرها عبارت است از اندازه تاير و ظرفيت تحمل بار و مقدار باد تاير و نحوه ي کاربرد ان و ظرفيت

بار ان

اولين مشخصه ي تاير اندازه ي رينگ ان است مهم ترين مشخصه ي رينگ اندازه ي قطر ان است سپس يهناي رينگ مورد توجه است رينگ پهن نياز به لاستيک پهن دارد و لاستيک پهن تحمل بيش تري در زير بار از خود نشان مي دهد مقدار ظرفيت تحمل بار را با حروف نشان مي دهند ظرفيت کم را با حرف A مشخص مي شود
براي مثال FR78-15
F يعني تحمل بار از A تا N کد گذاري مي شود
R يعني راديال
78 يعني نسبت شکل از 60 و 70 و 78
15 قطر رينگ

منبع: سايت تخصصي مقالات اتومبيل www.khodroha.com
/س