ستاره سهيل کدام ستاره است؟!

کجايي؟ پيدات نيست. ستاره سهيل شدي! شما هم حتما" اين عبارت را بارها شنيده ايد. در اين اصطلاح از ستاره اي خاص نام برده مي شود. اما چرا "ستاره سهيل"؟ مثلا" چرا نمي گويند: شعراي شامي شدي؟!! چه رازي در اين ستاره نهفته است؟
مردم عادي از اين اصطلاح استفاده مي کنند و دانستن اينکه اين ستاره چه ويژگي دارد برايشان مهم نيست. بياييد ببينيم که چرا ستاره سهيل را برگزيده اند؟!
ستاره قطبي هميشه پيداست (البته نه در روزها!). ستاره هاي اطراف ستاره قطب شمال سماوي هم هميشه ديده مي شوند. به تدريج از شمال سماوي دور شويم، ستاره ها مي آيند و مي روند در واقع طلوع و غروب مي کنند.
وقتي به جنوب مي رسيم، ستاره هايي را مي بينيم که هنوز کاملا" بالا نيامده، در افق جنوبي فرو مي روند و غروب مي کنند. اجداد ما براي اين مثل بايد چنين ستاره اي را پيدا مي کردند.
اينکه چه ستاره هايي، چه مدت در آسمان باشند، به عرض جغرافيايي محل سکونت شما بستگي دارد. عرض جغرافيايي تهران تقريبا" 36 درجه است، يعني هموطن تهراني ما ستاره قطبي را در ارتفاع 36 درجه مشاهده مي کند و مسلما" ستاره هايي که تا 36 درجه از ستاره قطبي فاصله دارند براي او غروب نخواهند کرد. (به شرط آنکه کوه و يا ساختمانهاي بلند مزاحم ديد او نشوند)
به همين ترتيب ستاره هايي که از قطب جنوب سماوي تا 36 درجه فاصله داشته باشند از تهران هرگز قابل رويت نخواهند بود.
به ستاره سهيل برگرديم. سهيل ستاره اي است از قدر 7/0- و بعد از شعراي يماني پرنورترين ستاره آسمان است. اين ستاره پرنورترين ستاره از صورت فکلي حمال است. حمال يک صورت فلکي جنوبي است که از ايران ديده نمي شود. براي يافتن آن بايد از شهرهاي جنوبي ايران، بعد از پيداکردن ستاره ي شعراي يماني، طبق نقشه آن را بيابيد.
ميل ستاره سهيل 52- درجه است، يعني حدود 38 درجه از قطب جنوب سماوي فاصله دارد. با محاسبه اي ساده در مي يابيم که بيشترين ارتفاع ستاره سهيل در تهران تنها 2 درجه است. (2=36-38) و مي توان گفت که سهيل عملا" در تهران قابل مشاهده نيست. پس مثل "ستاره سهيل شده اي!" در تهران ساخته نشده است!.
در شهرهاي جنوبي کشور اوضاع متفاوت است. مثلا" در بندرعباس (يا حتي جنوبي تر از آن، جزاير کيش وابوموسي) ديدن ستاره سهيل اصلا" دشوار نيست.
بيشترين ارتفاع سهيل(Canopus) در بندرعباس - ستاره ي شعراي يماني بالاتر است.
عرض جغرافيايي بندرعباس 27 درجه است، بنابراين ستاره سهيل در آسمان آنجا تا ارتفاع 11 درجه بالا مي آيد و البته باز بودن افق جنوبي به مشاهده آن کمک مي کند. نتيجه مي گيريم اين اصطلاح در اين مناطق هم ساخته نشده است.
در عرض هاي مياني کشور (مثلا" شهر هاي اصفهان، يزد، اهواز،کرمان و...) وضعيت ستاره سهيل طوري است که پس از طلوع، تا ارتفاع کمي از افق بالا آمده، دوباره سر خم مي کند و در افق پنهان مي شود (غروب مي کند). به عنوان مثال در شهر يزد که عرض جغرافيايي آن 32 درجه است، ستاره سهيل تا ارتفاع 6 درجه صعود مي کند (6=32-38)، که اگر افق کاملا" باز باشد مي توان آن را در مدت کوتاهي مشاهده کرد.
بيشترين ارتفاع سهيل در شيراز
ديدن ستاره سهيل در اين مناطق کار ساده اي نيست، و مدت زماني که اين ستاره قابل مشاهده است بسيار کوتاه است، پس احتمالا" اصطلاح "ستاره سهيل شدي!" در همين مناطق شکل گرفته است
درهمان زمان، سهيل از تهران قابل مشاهده نيست!
حالا يک نقشه آسمان جلوي خود بگذاريد و تعيين کنيد که اگر بخواهيد اين اصطلاح را در شهر خودتان بازسازي کنيد، بهتر است به جاي سهيل نام کدام ستاره را استفاده کنيد؟!