اين روزها کمتر خانه اي را پيدا مي کنيد که از وسايل و ابزارهايي که فناوري نوين مي ناميم، خالي باشد. از وسايل برقي آشپزخانه گرفته تا تلويزيون هاي لاغر سه بعدي و ضبط و پخش هايي که در و ديوار را مي لرزاند. خيلي از ما چنان به استفاده از اين ابزارها عادت کرده ايم که روز يا هفته اي را بدون آن نمي توانيم تصور کنيم. نمونه بارز اين فناوري تلفن همراه است. اين ابزار چنان با زندگي روزمره ما عجين شده است که وقتي تلفن همراهمان را به طور تصادفي در منزل جا مي گذاريم و از خانه خارج مي شويم، تمام روز حس مي کنيم پاره اي از وجودمان را همراه نداريم. شايد همين عادت اين روزها، سر انتقاد از اين ابزار را باز کرده است. اين انتقادها گاهي از سوي نزديک ترين افراد به هم بيان مي شود.گاهي هم فضاي دوستانه بين ما را تيره و مکدر مي کند و حتي رشته ارتباط را برخلاف نامش از هم مي گسلد.
اين يک داستان واقعي است!
زهره -خ، 30 ساله و صاحب يک فرزند است که پس از ازدواج از شغلش فاصله مي گيرد. همسرش عارف از يک سال قبل با اينترنت و فضاي چت آشنا شده، زهره از زندگي خود مي گويد: «همسرم شب که خسته از کار مي رسد، شام را خورده يا نخورده به اتاقش مي رود و پشت رايانه مي نشيند. تمام شب صداي کليدها قطع نمي شود. من و پسرم از صبح منتظريم تا او به خانه بيايد، اما او صفحه کوچک رايانه اش را به هم صحبتي با ما ترجيح مي دهد، حتي حوصله بازي با کودکمان را ندارد. گاهي سعي مي کنم از پشت سر، لغات سياه و کوچکي را که تند نقش مي بندد و بالا مي رود، بخوانم، اما او مانع مي شود، از اين زندگي خسته شده ام، بزرگترها مي گويند به خاطر پسرم تحمل کنم، اما نمي توانم». شايد براي خيلي از ما يارانه و اينترنت جنبه سرگرمي داشته باشد، اما بسياري ديگر هم آن را ابزار ورود به دنياي مجازي مي دانند. اينترنت به خاطر همين نقش دوگانه، اغواکننده است و قابليت سوء استفاده و به انحراف کشيدن را دارد. اطلاعات نامحدود اينترنت و دسترسي به آن با چند کليد، نگراني خانواده ها را به همراه داشته است و گاهي والدين را دچار تشويش مي کند. در بسياري از کشورها براي منع دسترسي به برخي سايت ها قوانين ويژه اي تدوين شده است تا قدرت نظارتي بزرگترها بر استفاده از رايانه و اينترنت افزايش يابد. اما متاسفانه علاوه بر کودکان و نوجوانان، اينترنت قادر است تا ريشه ارتباط بين زوج ها را نيز سست کند.
همه چيز با يک ايميل شروع شد
زهره يکي از صدها زني است که به ادعاي او اينترنت بين او و همسرش فاصله انداخته است. او اضافه مي کند: همه چيز با يک ايميل شروع شد، همسرم تا نيمه شب بيدار مي ماند و چت مي کرد. آنقدر در اينترنت غرق مي شدکه گذشت زمان را حس نمي کرد. به تدريج آشنايي او با زني از يک کشور ديگر منجر به شکاف بين ما شد. همسرم به آن زن پيشنهاد ازدواج داد و آن زن قبول کرد که همسرم را به کشور خودش ببرد. همسرم به ما قول دادکه بعد از رفتن ما را هم با خودش خواهد برد، اما من به هيچ وجه به او اعتماد نکردم.
آفت هاي استفاده نادرست از اينترنت
شايد برخي ادعا کنند که امکان سوءاستفاده از هر پديده جديدي وجود دارد، اما با پذيرش اين ادعا باز هم مي توان گفت که اينترنت از جمله همان پديده هاي جديد است که روابط درون خانواده ها را تحت تاثير قرار مي دهد. کارشناسان از نتايج پژوهشي در پايان دهه 90 ميلادي خبر مي دهند که بنا بر آن پس از چند سال از ورود اينترنت به خانواده ها، منجر به کاهش حضور اجتماعي افراد در آن خانواده وگاهي افسردگي افراد شده است.
فوايد استفاده درست از اينترنت
آمارهاي ضريب نفوذ اينترنت در ايران هرچند متناقض است و برخي از ضريب زير يک صدم و برخي ديگر از ضريب 43 صدم خبر مي دهند اما نقاط ضعف بهره گيري از اين فضاي گسترده مجازي را نمي توان به اينترنت نسبت داد، چرا که اخبار رسيده از کشورهاي پيشرفته نشان مي دهد که اينترنت کمتر عامل فاصله و شکاف بين همسران و اعضاي خانواده در کشورهاي پيشرفته شده است. هومن بابايي-کارشناس آسيب هاي اجتماعي - درمقاله اي به بررسي آسيب هاي اينترنت در خانواده ها پرداخته است و مي گويد: اينترنت از بعدي مي تواند فرصت تلقي شود، چون به عنوان فراگيرترين ابزار فرهنگي، امکان دسترسي برابر و عادلانه افراد جامعه به منابع اطلاعاتي را فراهم مي کند، دريچه اي به دنياي بزرگ تري است که تاکنون در دسترس ما نبوده و به همين خاطر منجر به تسريع در رشد اطلاعات مي شود. بنابر اطلاعات موجود، حدود 5/1 درصد از اطلاعات موجود در سايت هاي اينترنتي، غير اخلاقي بوده و بيش از 90 درصد تجاري و بقيه علمي، فرهنگي، ورزشي و... است.بابايي تصريح مي کند: بايد به افراد از سنين کودکي نحوه استفاده صحيح از اينترنت را آموزش داد تا فرد در مواجهه با دنياي گسترده مجازي دست و پايش را گم نکند و به بيراهه نرود.
اعتياد به اينترنت و از دست دادن زندگي خانوادگي
بابايي از رويارويي با همسراني مي گويد که چه زن و چه مرد به دليل نداشتن تجربه، به اينترنت معتاد شده و زندگي خانوادگي شان را از دست داده اند. جمشيد احمدي - کارشناس امور رايانه- نيز در مقاله اي به خانواده ها توصيه مي کند: والدين براي جلوگيري از سوءاستفاده اعضاي جوان خود از اينترنت، مهارت هاي خود را در اين حوزه گسترش دهند. وي تاکيد مي کندکه اينترنت به خودي خود بد نيست، مهم نحوه استفاده از آن است که بايد مهارت استفاده از آن را به فرزندان مان بياموزيم، به همين دليل بايد متناسب با سن و دوره تحصيلي فرزندان محدوديت هايي را اعمال کرد. اينترنت مي تواند مهارت هايي مانند انتخاب گري، خلاقيت، انتقادگري و مديريت زمان و... را به بچه هابياموزد اما به شرط اين که بدون آگاهي در امواج آن غرق نشويم.
زهر فناوري
ضريب نفوذ تلفن هم چندان شفاف نيست ولي بودن آن در دست بسياري از افراد جامعه از شهري و روستايي تا زن و مرد و کودک و... نشان مي دهد که از جمله فناوري هاي پيشرو ارتباطي است. ضريب نفوذ تلفن همراه اين روزها از مرز 75 درصد گذشته است اين وسيله کوچک ارتباطي که گاه ما را از نگراني احوال عزيزانمان نجات مي دهد، در کشورهاي پيشرفته براساس پژوهش هاي آنان، عاملي براي نزديکي آنان بوده است، اما در برخي موارد سوءاستفاده هاي جاري در کشورمان باعث شکاف و فاصله بين همسران شده است. به گفته سيما. م از بس همسرش او را با تلفن همراه چک مي کند، عاصي شده است. او مي گويد: از خانه خارج مي شوم، زنگ مي زند مي گويد کجا هستي. به خانه دوستم مي روم، در حال رانندگي هستم، توي جلسه در محل کارم هستم، هر جايي هستم زنگ مي زند و به بهانه اين که نگرانت هستم، دائم مرا چک مي کند. روزبه. س هم کارمند دولت است و مي گويد: اين تلفن همراه هم آيينه دق ما شده، وقتي به خانه مي روم، به محض رفتن به حمام يا دستشويي، خانمم شماره هاي من را چک مي کند، بعد هم گير مي دهدکه اين شماره مال کيست. چرا اسم ندارد، چرا 40 دقيقه با او صحبت کرده اي. زن بوده يا مرد؟ و... البته حميرا.س- هم از پيامک ها و بلوتوث هاي غيرقابل بياني مي گويدکه در تلفن همراه پسر 17 ساله اش پيدا کرده و نمي داند با آنها چطور برخورد کند. او مي گويد:"به نظر من موبايل اين روزها براي بچه ها يک وسيله سرگرمي است. بلوتوث هايي که از اين گوشي به آن گوشي مي رود، گاهي آنقدر وقيح است که من به عنوان مادر، شرم مي کنم که چه واکنشي نشان دهم؟" در حالي که تا به حال تصور مي شد فناوري هاي نويني مثل اينترنت و تلفن همراه (بلوتوث ها) عاملي محکم در فروپاشي خانواده ها باشد، اما انتشار نتايج يک پژوهش در واشنگتن پست، اين ذهنيت را زير سوال برده است. بررسي هاي تازه موسسه Pew نشان مي دهد زندگي خانوادگي در اثر استفاده از اينترنت و تلفن همراه تضعيف نشده است؛ چنانچه بري ويلمن استاد جامعه شناسي دانشگاه تورنتو مي گويد: در نظرسنجي که در بين خانواده هاي ايالات متحده آمريکا صورت گرفته است، 60 درصد پاسخ دهندگان بالغ بوده اند که همگي آنان معتقدند اين فناوري ها باعث گسست روابط بين اعضاي خانواده شان نشده است؛ حتي 25 درصد از پاسخگويان اعتقاد داشتند، تلفن همراه و ارتباطات آنلاين، اعضاي خانواده ها را به هم نزديک کرده است و فقط 11 درصد قائل به تأثير منفي فناوري ها بر روابط خانوادگي خود بودند. به گفته ويلمن، بيشتر خانواده هاي مورد بررسي ادعا مي کنندکه تلفن همراه و حتي اينترنت در طول روز آنها را به هم نزديک تر کرده و آنها را قادر ساخته که از حال هم باخبر شوند اما در ايران برخي پژوهشگران اجتماعي نظر ديگري دارند، آنان گوشي به گوشي شدن بلوتوث هاي غيراخلاقي را خطرجدي براي خانواده ها عنوان مي کنند. شيرين.ن صاحب 3 فرزند است که از بلوتوث هاي غيراخلاقي گوشي همسرش مي گويد: همسرم گاهي مقابل چشم بچه ها بلوتوث مي گيرد و مي فرستد، بعد به آنها مي گويد براي شما گرفتن بلوتوث مناسب نيست. من هم به او اعتراض مي کنم، ولي او هيچ اهميتي نمي دهد. از اين مي ترسم که بچه ها از اين کار پدرشان ياد بگيرند که آنها هم بلوتوث غيراخلاقي بگيرند، همان طور که پسر 12 ساله ام در گوشي اش از همکلاسي هايش از اين صحنه هاي غيراخلاقي گرفته و با اعترض من مجبور شده همه را پاک کند. فناوري هاي نوين ارتباطي به همان اندازه که در کشور ما باعث شکاف بين اعضاي خانواده بوده در بسياري از خانواده هاي کشورهاي پيشرفته باعث نزديکي آنهاست. سردار محمدي فرد، معاون حقوقي و پارلماني ناجا در گفت وگو با مهر نسبت به انتشار اين گونه بلوتوث ها و تهديد خانواده ها هشدار داده و گفته است: پليس به راحتي مي تواند ارسال کننده بلوتوث هاي غيراخلاقي را شناسايي کند. اما متأسفانه پيش از برخورد پليسي و قهري با اين ابزار ارتباطي، سوءاستفاده هاي موجود مي تواند روابط اعضاي خانواده را خدشه دار کرده و پرده هاي حرمت را پاره کند. بابايي، آسيب شناس اجتماعي نيز در اين زمينه توضيح مي دهد: تلفن همراه و ضريب نفوذ آن در کشور نشان مي دهدکه مردم به اين فناوري روي خوش نشان داده اند، متاسفانه آماري از تاثيرگذاري اين فناوري بر خانواده ها در اختيار نداريم، اما مشاهدات تاييد مي کندکه گاه اين ابزار منجر به بي اعتمادي همسران به هم مي شود که اين امر نيازمند آموزش از دوران نوجواني است. پدر يا مادري که پيامک هاي غيراخلاقي مي فرستند نمي تواند مدعي باشدکه نوجوانش اين عمل را تکرار نکند. به گفته او، اين روزها گاهي دانش آموزان دوره ابتدايي گوشي دارندکه از يک طرف به وسيله فخرفروشي خانواده ها تبديل شده از يک طرف هم باعث آشنايي کودک با فضايي شده که براي او به اسباب بازي شبيه است، اسباب بازي که متاسفانه، آموزشي قبل از استفاده آن صورت نگرفته و مي تواند اخلاق و ذهنيت او را در معرض آسيب هاي غيرفرهنگي قرار دهد. مجيدابهري، آسيب شناس رفتاري در اين مورد به خبرنگار ما گفت: متوسط رفتارهاي گفتماني بين خانواده ها از 24 ساعت، فقط 15 دقيقه است که تلفن همراه- به رغم ساير کشورها - اين ميزان رابه طور نزولي کاهش داده و روز به روز هم اين فاصله ها بيشتر مي شود.
استفاده افراطي از تلفن همراه
فربد فدايي، روانپزشک با تاکيد بر اين که اعتياد به هر چيز مضراست، در اين باره به خبرنگار ما مي گويد: وسايل ارتباط جمعي سبب ارتباط بهتر افراد با محيط خارج از خانواده و افراد بيگانه شده و در مقابل، روابط بين افراد خانواده را تضعيف مي کند. وي در مورد ارتباط تلفني و روابط رودررو بين اعضاي خانواده مي گويد: ارتباط رودررو از طريق کلام و چشم و زبان شکل مي گيرد، بنابراين هميشه نوعي محدوديت را بر رفتار اجتماعي انسان تحميل مي کند و انسان ها در روابط اجتماعي خود رفتارشان را با حرکات بدن و رفتار چهره طرف مقابل تطبيق مي دهند.
اما در ارتباط با تلفن، تنها کلام حاکم است و افراد بدون ترس بيشتر صحبت مي کنندکه در حال رودررو آن را صحيح نمي دانند. از منظر کارشناسان، بسياري از همسران اين روزها بخش عمده اي از روز را بيرون خانه سپري مي کنند و شايد تنها يک يا 2 بار طي روز با تلفن با هم صحبت کنند، اين امر شايد خوشايند باشد، اما جاي ارتباط چهره به چهره را نمي گيرد و به تدريج در طولاني مدت روابط آنان را سرد مي کند.
منبع: نشريه دنياي زنان شماره 69