بسياري از علاقه‌مندان به گرافيک سه‌بعدي با نرم‌افزارهايي مانند 3dMax يا Maya آشنا هستند. اين نرم‌افزارها به دليل قدمت و از طرفي منابع آموزشي فراواني که در ارتباط با آن‌ها وجود دارد، بيشتر از ساير نرم‌افزارها بين کاربران شناخته شده هستند. اما در کنار اين نرم‌افزارهاي قدرتمند و معروف، نرم افزارهايي نيز هستند که تسلط به آن‌ها مي‌تواند راه دسترسي به نتيجه مطلوب را به مراتب ساده‌تر يا حداقل کوتاه‌تر کند. Blender از جمله مهم‌ترين اين نرم‌افزارها است که در اين شماره قصد داريم به بهانه انتشار نسخه جديد آن، شما را با تاريخچه، کاربردها و امکانات اين نرم‌افزار آشنا کنيم. نرم‌افزاري که به‌رغم قدمت کم، با توجه به امکانات فوق‌العاده زياد و نقاط مثبت فراوانش، توانسته به سرعت جاي خود را در ميان ابزارهاي طراحي گرافيک سه بعدي و ساخت بازي‌هاي کامپيوتري باز کند و پا به پاي بزرگان و نامداران اين شاخه از علوم کامپيوتر، گروه زيادي را جذب خود کند.

تاريخچه
 

نرم‌افزار Blender در ابتدا به عنوان يک نرم‌افزار خانگي توسط استوديوي انيميشن NeoGeo در آلمان و شرکت NaN (سرنام Not a Number Technology) طراحي شد. طراح اصلي اين برنامه تون روزندالTon Roosendaal)) بود (شكل1) که در سال 1998 شرکت NaN را براي گسترش و پخش اين نرم‌افزار تأسيس کرد و طراحان تمام حقوق آن زمان و آينده اين نرم‌افزار را در ازاي يک‌صد هزار يورو واگذار کردند. در سال 2002 روزندال با دريافت کمک‌هاي مردمي ظرف‌کمتر از دو ماه اعلام‌ کرد، ديگر قصد درآمدزايي از فروش اين نرم‌افزار را ندارد و نسخه نهايي آن را به صورت اپن‌سورس و رايگان در اختيار کاربران قرار مي‌دهد. تعهدي که تا به امروز نيز پا برجا مانده است. طراحان Blender از همان ابتداي کار، چشم‌انداز وسيعي براي کار خود در‌نظر داشتند و مي‌دانستند که يکي از عوامل موفقيت آن‌ها، اجراپذير بودن نرم‌افزار روي پلتفرم‌هاي مختلف است. امروزه، نرم‌افزار Blender روي بسياري از پلتفرم‌ها و سيستم عامل‌هاي شناخته شده نظير MS Windows ،Mac OS X ،Free BSD ،IRIX Net BS و Open BSD ،Amiga OS ،Be OS ،Morph OS ،Pocket PC قابل اجرا است. بهبود کارايي و راحتي کار با نرم‌افزار، جزء اهدافي است که با ظهور هر نسخه جديد، بيش از پيش به آن توجه مي‌شود. در بهار امسال، نسخه 2,57 اين نرم افزار، روي سايت www.Blender.org قرار گرفت و سهولت کار و افزايش امکانات جانبي به نسخه اصلي قبلي، باعث شگفتي کاربران آن شد. اين نسخه کماکان روي سايت Blender به صورت رايگان قابل دريافت است.

شكل 1 - تون روزندال پديدآورنده Blender به همراه کاراکتر Big Buck Bunny
 

امکانات نرم‌افزار Blender
 

Blender نرم‌افزاري رايگان و اپن‌سورس است که مي‌تواند عصاي دست علاقه‌مندان به گرافيک سه‌بعدي باشد. اما صرف رايگان يا اپن‌سورس بودن اين نرم‌افزار نيست که باعث مي‌شود شما را به امتحان آن دعوت کنيم. Blender مجموعه‌اي از امکانات را در اختيار کاربر خود قرار مي‌دهد که شايد در نگاه نخست تکرار امکانات نرم‌افزارهاي گرافيکي سه‌بعدي ديگر به نظر برسد. اما نقطه قوت اصلي اين نرم‌افزار، توجه آن به جزئيات طراحي و مدل‌سازي سه‌بعدي و باز گذاشتن دست کاربران در اعمال سليقه‌شان است. به عنوان مثال، اين نرم‌افزار در کنار بهره‌گيري از امکانات بديهي گرافيک سه‌بعدي مانند ابزار ساخت مدل‌هاي سه بعدي ((3D Modeling و ايجاد بافت‌هاي متنوع (Texturing)، امکاناتي مانند استفاده از ساختارهاي دو بعدي در ايجاد احجام سه‌بعدي (UV Unwrapping) را فراهم مي‌کند که در اين امر به مراتب قدرتمندتر از ساير نرم‌افزارهاي مشابه سه‌بعدي‌عمل مي‌کند. از ديگرقابليت‌هاي اين نرم‌افزار مي‌توان به ايجاد ساختار اسکلتي قابل متحرک‌سازي (Rigging) و ايجاد پوست‌بدن و پردازش ساختار کششي مربوط به آن Skinning Animation)) اشاره‌کرد که هرچند در نرم‌افزاري مانند 3dMax هم انجام‌پذيرند، اما در Blender کاربر مي‌تواند با دقت بيشتري نسبت به ايجاد کاراکتر اقدام‌کند. کاربران حرفه‌اي‌تر 3dMax مي‌دانند که کارکردن با ساختار پوست کشيده شده روي اسکلت يک کاراکتر، يکي از دشوارترين و زمان‌برترين مراحل طراحي کاراکتر با Max است، اما کافي است فقط يک بار Blender را در اين زمينه امتحان کنيد تا تفاوت را كاملاً احساس کنيد. اينجا ديگر خبري از مشکلات ناشي از کشيدگي پوست، در رفتگي‌هاي پوست از عضلات، انجام محاسبات براي به دست آوردن Envelope‌ها و غيره نيست. از طرفي نرم‌افزارهايي مانند Maya يا Max در طراحي دايناميکي ذرات و شبيه‌سازي آن‌ها (Particle Simulation)، قدرت عمل قابل قبولي دارند، اما در Blender اين توانايي، از حد قابل قبول، بسيار فراتر است.
شبيه‌سازي جريانات سيال مانند مايعات يا دود و شبيه‌سازي ذراتي مانند برف و باران، در نرم‌افزار Blender بسيار دقيق‌تر و با پارامترهاي فراوان تري در دسترس کاربر قرار دارند. از طرفي نرم‌افزار Blender با بهره‌گيري از سيستم تدوين غيرخطي (Non-Linear Simulation) به کاربران خود اجازه مي‌دهد تا پس از مدل‌سازي و ايجاد انيميشن مورد نظر خود، نسبت به ويرايش و نهايي‌کردن محصول خود اقدام کنند. اين نرم‌افزار در کنار به کارگيري شبيه‌سازي‌هاي پيشرفته شامل طراحي اندام واقعي، دايناميک اجسام نرم، ابزار قدرتمند طراحي کاراکتر، ايجاد مواد و کامپوزيت‌هاي واقعي و بسيار نزديک به خصوصيات فيزيکي دنياي واقعي، در واقع جعبه ابزاري از قدرتمندترين امکانات گرافيک سه‌بعدي را ارائه مي‌كند. امکاناتي که شايد به اين شکل در هيچ نرم‌افزار ديگري وجود نداشته باشند و حاصل به کارگيري آن‌ها به مراتب از نتايج حاصل از کار با ديگر نرم افزارها قوي‌تر باشد. همچنين شايد امکان فوق‌العاده ارزشمند موتور بازي Blender براي استفاده از اين نرم‌افزار جمع و جور اما ارزشمند و دوست داشتني دليل قانع كننده‌اي باشد.
اما در نسخه آخر اين نرم‌افزار که در بهار امسال ارائه شد، برخي از خصوصيات قبلي مورد بازنگري قرار گرفت و بهبود يافت و از طرفي برخي خصوصيات و امکانات جديد به اين نرم‌افزار، اضافه شد. برخي از مهم‌ترين خصوصيات آخرين نسخه نرم‌افزار Blender عبارتند از‌:
1 – پشتيباني از اشکال هندسي پايه گوناگون و متنوع مورد نياز در طراحي سه‌بعدي که نسبت به نرم‌افزارهاي مشابه، تنوع و گوناگوني بيشتري دارند و به طراح اين اجازه را مي‌دهند تا با بهره‌گيري از آن‌ها، نسبت به ايجاد انيميشن دلخواه اقدام کند.
2 – افزايش امکانات رندرگيري و سازگاري با نرم‌افزار YafaRay (يکي از نرم افزارهاي رايگان و تخصصي تهيه رندر)
3 – افزودن امکانات جانبي به ابزار ساخت انيميشن با استفاده از فريم‌هاي کليدي(KeyFrame Animation) از جمله بهبود وضعيت کار با آرماتورها و اسکلت بندي بدن موجودات، تغيير فرم دادن‌ها، وزن‌دهي به اجسام و....
4 – تعيين نحوه برخورد و تصادم مش‌ها (Mesh Collision) که طراحان بازي به خوبي به ارزش آن واقفند. با استفاده از اين امکان، سازندگان بازي مي‌توانند بدون نياز به يک موتور بازي مجزا، نسبت به تعريف محدوده تصادم اشيا اقدام کنند و به عنوان مثال تعريف کنند که اگر کاراکتري رو‌به‌روي يک کلبه چوبي قرار گرفت، با ايجاد حالت Collision امکان رد شدن او از درون چوب وجود نداشته باشد.
5 – امکان استفاده از اسکريپت‌نويسي به زبان پايتون جهت ايجاد ابزار جديد براي ساخت بازي‌هاي کامپيوتري
6 – افزايش امکانات تدوين غيرخطي صوتي و تصويري براي ويرايش نهايي انيميشن‌ها
شايد مهم‌ترين ابزار نسخه‌هاي جديد، يعني Game Blender که ابزار تکامل يافته‌اي از تعامل کاربران با پروژه را در اختيار طراحان قرار مي‌دهد. اين ابزار که به نوعي يک زيرپروژه (Sub-Project) در دل نرم‌افزار اصلي محسوب مي‌شود، يکي از کاربردي‌ترين ابزارهاي فعلي براي طراحان و سازندگان بازي‌ها است که با درنظر گرفتن اصول تعامل کاربر، دست طراح را در ايجاد بازي بسيار باز گذاشته و اين امکان را به او مي‌دهد که حتي بدون دانش برنامه‌نويسي تخصصي، بتواند با طراحي انيميشن، محيط و کاراکترها، نسبت به ايجاد يک بازي کامل اقدام كرده و با بهره گيري از موتور بازي دايناميک خود نرم‌افزار، محصول نهايي را ارائه کند.

رابط کاربري
 

شايد در نگاه نخست، کار کردن با Blender براي کاربراني که به استفاده از نرم‌افزارهايي مانند 3dMax عادت دارند، کمي دشوار به نظر برسد. در Blender تقريباً هر تابعي، يک کليد ميانبر مستقيم دارد و اصولاً کار کردن با Blender در نگاه نخست کمي دشوار به نظر مي‌رسد (شكل2).

شكل 2 - محيط نرم‌افزار Blender و نمونه کاراکتر ايجاد شده توسط اين نرم‌افزار
 

اما اپن‌سورس‌بودن اين نرم‌افزار، باعث شده تا بسياري از کاربران حرفه‌اي، به کمک يکديگر، با افزايش امکانات تعاملي نرم‌افزار آن را به يکي از نرم‌افزارهاي گرافيکي بسيار خوش دست و كاربر پسند تبديل کنند. در نسخه آخر اين نرم‌افزار، رابط كاربري امکانات زير را در بر مي‌گيرد:
1 – مدهاي طراحي
در نرم‌افزار Blender دو مد طراحي اصلي وجود دارد: Object Mode و Edit Mode. در حالت Object Mode، کاربر مي‌تواند تمام تغييرات دلخواه را روي شيء يا اشيا مورد نظر، به شيوه نرم‌افزارهايي مانند 3dMax و Maya اعمال کند. مثلاً انجام اعمالي مانند Move و Scale و Rotate در اين حالت امکان‌پذير است. اما با تغيير مد (‌توسط کليد Tab‌) کاربر مي‌تواند جزئيات دلخواه خود را به شکل کاملي ويرايش کند. مثلاً انجام تغييرات در يک گره خاص از مش، در اين حالت امکان‌پذير است. شايد در نگاه نخست به نظر برسد که وجود اين مدها، کار را براي کاربر دشوار مي‌کند، اما پس از کمي کارکردن، متوجه مزاياي اين دو حالت مي‌شويد و شايد پس از آن کار کردن با 3dMax و نرم افزارهايي با ساختار مشابه آن، براي‌ شما کمي سخت به نظر برسد‌!
2 – استفاده از کليدهاي ميانبر
تا قبل از ارائه نسخه 2,3 اين نرم‌افزار، استفاده از کليدهاي ميانبر، تنها راه وارد کردن فرامين بود و شايد به همين دليل بود که بيشتر کاربران از امتحان کردن Blender ترس و واهمه داشتند و فکر مي‌کردند که يادگيري اين نرم‌افزار، کار بسيار دشوار و طاقت فرسايي است. اما نسخه‌هاي بعدي ( از جمله نسخه57,2) با به کارگيري منوهاي گرافيکي، کار را براي کاربران بسيار ساده کردند. اما به هر حال در نظر داشته باشيد که تسلط به کليدهاي ميانبر، باعث افزايش چشم‌گير سرعت کار شما خواهد شد. طراحي يک انيميشن يا بازي، به خودي خود، فرآيندي سنگين و زمانبر است، در اين ميان کساني که با تسلط به کليدها کار مي‌کنند، حداقل در حيطه زمان، بسيار جلوتر از کاربراني هستند که در منوها، در به در به دنبال گزينه دلخواه خود مي‌گردند.
3 – ورودي‌هاي عددي
يکي از امکانات بهبود‌يافته نسخه جديد، کارکردن با ورودي‌هاي عددي، براي وارد کردن اندازه‌ها و تغييرات مورد نياز در اندازه، زاويه‌هاي چرخش و... است. از طرفي به کمک همين قسمت، کاربران حرفه‌اي‌تر مي‌توانند با بهره گيري از پايتون، نسبت به وارد کردن فرمول‌هاي رياضي مورد نياز براي ترسيم اشکال و احجام هندسي، اقدام كنند. 4 – رابط گرافيکي کاربر در Blender به يک يا چند صفحه تقسيم مي‌شود که خود اين صفحات زيرمجموعه‌هاي پرشماري براي برطرف‌كردن احتياجات کاربر دارند. اين رابط گرافيکي، قابليت شخصي‌سازي را دارند و کاربر مي‌تواند بر‌اساس نياز خود براي انجام کارهايي خاص از قبيل تدوين ويديويي انيميشن‌ها يا بافت دهي، آن‌ها را به دلخواه خود تنظيم کند(شكل3).

شكل 3- محيط شخصي شده نرم‌افزار Blender
 

با مطالعه جدول 1، مشاهده مي‌کنيد که امکانات سخت‌افزاري مورد‌‌نياز براي اجراي نرم‌افزار Blender به شکل چشم‌گيري، پايين‌تر از بسياري از نرم‌افزارهاي گرافيک سه‌بعدي است.

منبع:ماهنامه شبکه
ارسال توسط کاربر محترم سايت :hasantaleb