ابر قارچي شکلي که پس از دومين انفجار بمب اتمي در ناکازاکي به ارتفاع بيش از 18 کيلومتر تشکيل شد.
زمستان هسته اي، يک شرايط آب و هوايي فرضي جهاني است که بنا به پيش بيني کارشناسان ميتواند پيامد احتمالي يک جنگ هسته اي در مقياس بزرگ باشد.
چنين تصور ميشود که انفجار تعداد فراواني سلاح هسته اي، به خصوص در هدفهاي قابل اشتعالي چون شهرها، جايي که مقادير بسيار زياد خاکستر و دوده به داخل استراتوسفر جو زمين پرتاب ميشود، ميتواند موجب بروز آب و هوايي به شدت سرد شود.

چگونگي فرضي اين رخداد

مقادير بزرگي از ذرات و گازهاي معلق در هوا (aerosol) وارد جو شده و به طور قابل ملاحظه اي از ميزان نور خورشيدي که به زمين ميرسد ميکاهند. اين ذرات ميتوانند تا ماهها و حتي سالها در
استراتوسفر باقي بمانند. خاکستر و غبار توسط بادهاي غرب به شرق به حرکت درآمده - و از آنجايي که در جنگهاي هسته اي، همواره مکانهاي خاصي در نيمکره شمالي از جمله هدفهاي تعيين شده هستند - از
عرض جغرافيايي 30 تا 60 درجه، يک کمربند سراسري از ذرات معلق به دور نيمکره شمالي تشکيل ميدهند. ابرهاي غبار و دود بيشتر نور و انرزي خورشيد را مسدود ميکنند و موجب کاهش شديد دماي
سطح زمين ميشوند.

تاريخچه

در دوران جنگ سرد، نگرانيهاي موجود درباره تسليحات اتمي بيشتر بر روي خسارات ناشي از انفجار اوليه و خطرات ذرات راديواکتيو متمرکز شده بود. در نتيجه محققان مطالعه بر روي تاثيرات احتمالي
جنگ هسته اي را آغاز کردند. اصطلاح زمستان هسته اي يا nuclear winter براي اولين بار توسط کارل ساگان (Carl Sagan 1996-1934) ستاره شناس آمريکايي و گروهي از همکارانش استفاده
شد، آنها در سال 83 مطلبي تهيه کردند که بعدها با ترکيب حروف نام آنها، TTAPS نام گرفت. اين مقاله اولين مطلب مهم و حرفه اي درباره پيامدهاي جنگ هسته اي بود که نه تنها صدمات مستقيم اين واقعه،
که پيامدهاي جانبي آن را هم مورد مطالعه قرار داد.
در طي جنگ هسته اي، انفجار کلاهکهاي هسته اي ميتواند آتشي عظيم برپا کرده، دود و دوده فراوان ناشي از سوختن شهرها و جنگلها به پايين ترين بخش اتمسفر که تروپوسفر نام دارد وارد ميشود. بنابر
نظريه زمستان هسته اي، اين مواد با قرار گرفتن در جو، موجب کاهش مقدار نور خورشيد به سمت زمين و به دنبال آن سرد شدن سطح کره ميشوند. چيزي نميگذرد که دود و دوده به خاطر حرارت بالاي خود،
وارد لايه هاي بالاتر شده و مدتها بدون امکان شسته شدن در آنجا ميمانند. در نهايت اين ذرات در 30 تا 60 درجه عرض جغرافيايي نيمکره شمالي جمع شده و کمربندي از ابرهاي دودي تشکيل داده و نور
خورشيد را تا هفته ها يا ماهها مسدود ميکنند.
تاريکي و سرمايي که در اين مرحله بر زمين حاکم خواهد شد، به علاوه پرتوهاي راديواکتيو، تقريبا تمام گونه هاي گياهي و جانوري زمين را نابود خواهد کرد که به نوبه خود، قحطي و بيماري را براي آن
دسته از انسانهاي باقي مانده از انفجارهاي اتمي، به همراه خواهد آورد. در همين حال، از آنجايي که دود، نور و گرماي خورشيد را به خود جذب ميکند، دماي لايه هاي بالايي تروپوسفر بالا رفته و با ايجاد
وارونگي هوا موجب باقي ماندن مه دود يا smog در لايه هاي پاييني خواهد شد. يک پيامد ديگر پيش بيني شده اين است که انقجار اتمي ميتواند موجب تشکيل اکسيدهاي نيتروژن شود که با تخريب لايه
حفاظتي ازن در استراتوسفر، امکان عبور مقدار بيشتري اشعه ماوراي بنفش را فراهم خواهدنمود.
هرچند که يافته هاي اوليه در مقاله TTAPS، با گزارشهاي بعدي و نمونه سازي پيچيده و دقيق کامپيوتري تاييد شد، اما تعدادي از مطالعات جديدتر نشان داد که سرماي ايجاد شده کمتر از ميزان پيش بيني شده
خواهد بود و ممکن است چندين هفته- نه چند ماه- ادامه داشته باشد.
البته در شديدترين حالت، بسته به تعداد انفجارهاي اتمي، شيوه توزيع و فواصل انفجارها، هدفها و بسياري عوامل ديگر، ابر دوده و غبار ميتواند براي ماهها در جو باقي بماند، تقريبا تمام نور خورشيد را مسدود
کرده و ميانگين دما را در بسياري از مناطق پرجمعيت نيمکره شمالي تا حد زير درجه انجماد کاهش خواهد داد.
کل ماجراي زمستان هسته اي هنوز از نظر علمي موضوع بحث و جدل باقي مانده است زيرا تعيين مقدار دقيق آسيب وارده به جو، همراه با وسعت و مدت فرايندهاي متعاقب آن هنوز با اطمينان اندازه گيري و
اعلام نشده است. مخالفان تئوري زمستان هسته اي چنين استدلال ميکنند که اين ماجراي فرضي ايرادات بسياري دارد زيرا مفروضات نمونه شبيه سازي شده ايراد داردف براي مثال اين نتيجه گيري تنها در
زماني صحت خواهد داشت که درست همان مقدار غبار ذکر شده وارد جو شود و مورد ديگر اينکه در نمونه، چنين فرض شده است که ذرات به طور يکسان و بدون تغيير وارد جو ميشوند. عده ديگري از
منتقدان نظريه زمستان هسته اي به اين نکته اشاره ميکنند که نمونه هاي به کار رفته در شبيه سازي، فاقد فرايندها و واکنشهايي-مانند تاثير متعادل کننده اقيانوسها- است که ميتوانند ترکشهاي پرتابي اتمي به جو
را کاهش داده يا کند نمايند و تاثير فراواني بر پيامدهاي محاسبه شده داشته باشند.
در تضاد با مدلهاي زمستان هسته اي، تعدادي از نمونه هاي آب و هوايي وقوع يک “تابستان هسته اي” را پيش بيني کرده اند. آنها تابستان هسته اي را نتيجه گرم شدن کره زمين که به خاطر تاثيرات گلخانه اي
ناشي از دي اکسيد کربن، بخار آب و ورود ذرات معلق گازي و جامد در لايه هاي جو رخ داده است، ميدانند.
نکته مهم اين است که نمونه ها و پيش بيني ها، همه سخني مشترک دارند و آن تاثير بسيار مهم و جبران ناپذير جنگ اتمي بر جو و آب و هواي زمين است. اين تاثيرات ناگوار به طور جدي بسياري از جنبه
هاي زندگي مانند توليد غذا و مصرف انرژي را تحت الشعاع قرار ميدهند.
منابع: www.answers.com
en.wikipedia.org